Φ.Δ.Ο.Ρ. Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης

Ο Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης υλοποιεί επί του παρόντος την Πράξη «Προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης», η οποία έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ) 2007-2013. Η Πράξη αυτή αφορά τόσο την προστασία του ΕΠΟΡ, περιλαμβάνοντας διάφορες διαχειριστικές δράσεις που υλοποιεί ο ΦΔΟΡ, είτε μέσω ανάθεσης είτε με ίδια μέσα, όσο και στην ίδια τη λειτουργία της υπηρεσίας, καλύπτοντας σχεδόν το σύνολο των πάγιων και λειτουργικών δαπανών του.

Συνοπτικά, στο έργο του ΦΔΟΡ περιλαμβάνονται δράσεις που αφορούν τη φύλαξη του Εθνικού Πάρκου, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα που αφορούν τα προστατευτέα αντικείμενα, την παρακολούθηση (monitoring) ειδών και τύπων οικοτόπων, την αξιολόγηση και παρακολούθηση της εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου προστασίας και τέλος υποστηρικτικές στη λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης δράσεις, όπως η απασχόληση εξωτερικών συνεργατών (λογιστής, νομικός σύμβουλος, ορκωτοί λογιστές κλπ.), η προμήθεια εξοπλισμού (οχήματα, εργαστηριακός εξοπλισμός, εξειδικευμένος εξοπλισμός πεδίου κλπ.), η δημιουργία βιβλιοθήκης και ένα κτηριακό έργο για τη συμπλήρωση των εγκαταστάσεων του Φορέα Διαχείρισης. Τέλος, περιλαμβάνεται η εκπόνηση του πενταετούς Σχεδίου Διαχείρισης και του Κανονισμού Λειτουργίας του ΕΠΟΡ.

Σχέδιο Διαχείρισης και Κανονισμός Λειτουργίας Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης

Το σχέδιο διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, σύμφωνα με τις «Οδηγίες εκπόνησης Σχεδίων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών» (ΥΠΕΧΩΔΕ–ΕΚΒΥ, 2004) θα περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές την καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος του ΕΠΟΡ, τη διατύπωση των σκοπών της διαχείρισης της περιοχής, τις κατευθύνσεις και οι προτεραιότητες για την εφαρμογή δράσεων και μέτρων που απαιτούνται για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση των κατά περίπτωση προστατευόμενων αντικειμένων. Από το Σχέδιο Διαχείρισης θα προκύψει ο Κανονισμός Διοίκησης και Λειτουργίας του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, όπως ορίζεται από το Ν.2742/1999. Ακόμη περιλαμβάνεται η εκπόνηση των εξής τεσσάρων ειδικών μελετών:

1. ειδική μελέτη αξιολόγησης και διαχείρισης του τουρισμού στην περιοχή (μεγέθη, τις παραμέτρους και τα χαρακτηριστικά των επισκεπτών της περιοχής), καθώς και ανάλυση της φέρουσας ικανότητας και των προοπτικών για τουριστική ανάπτυξη, πάντα σε συνάρτηση με τους σκοπούς διαχείρισης της περιοχής,
2. ειδική οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας του Φορέα διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, η οποία θα είναι συσχετισμένη και με τα μέτρα διαχείρισης της περιοχής του Εθνικού Πάρκου στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό, καθώς είναι επιθυμητό οι Φ.Δ. να έχουν τη δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης,
3. μελέτη διαχείρισης της βόσκησης στην προστατευόμενη περιοχή, η οποία θα εκπονηθεί από ειδικό επιστήμονα Δασολόγο, ειδικευμένο στη Λιβαδοπονία, καθώς μία από τις κυριότερες παραγωγικές δραστηριότητες του τοπικού πληθυσμού είναι η κτηνοτροφία, η οποία πολύ συχνά ασκείται εντός ή περιμετρικά περιοχών μεγάλης οικολογικής αξίας,
4. μελέτη για την ανάλυση της αλιευτικής ικανότητας της περιοχής, έτσι ώστε να αξιολογηθεί η παρούσα κατάσταση και να εκτιμηθεί η φέρουσα ικανότητα της περιοχής, με σκοπό την παροχή στοιχείων για μελλοντική αξιοποίηση της δραστηριότητας αυτής είτε ερασιτεχνικά, είτε σε επαγγελματικό επίπεδο, καθότι η περιοχή του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης περιλαμβάνει τον ποταμό Νέστο με τις δύο τεχνητές λίμνες (Θησαυρού - Πλατανόβρυσης), καθώς και πλήθος ρεμάτων, στα οποία ασκείται αλιεία σε ερασιτεχνικό επίπεδο, χωρίς έλεγχο και σχεδιασμό.

Παρακολούθηση ειδών και τύπων οικοτόπων ενδιαφέροντος

Ο ΦΔΟΡ βρίσκεται σε διαδικασία υλοποίησης προγράμματος εποπτείας της κατάστασης διατήρησης και καταγραφής ειδών και τύπων οικοτόπων που απαντώνται στο ΕΠΟΡ. Στο πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνεται η παρακολούθηση των τύπων οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας, ορνιθοπανίδας θηλαστικών, αμφιβίων, ερπετών, ιχθύων και ασπονδύλων κοινοτικού ενδιαφέροντος, με σκοπό την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Ελλάδας ως προς την κατάθεση της επόμενης εξαετούς αναφοράς για την εφαρμογή της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ κατά το διάστημα 2007-2012.

Συμπληρωματικά το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης υλοποιεί με ίδια μέσα τις παρακάτω δράσεις παρακολούθησης ειδών:

Καταγραφή και παρακολούθηση σπάνιων και απειλούμενων ειδών χλωρίδας

Η δράση αυτή αφορά τον ακριβή εντοπισμό και την καταγραφή σπάνιων και απειλούμενων ειδών χλωρίδας που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και απειλούμενων φυτών της Ελλάδας (2009). Η μελέτη αφορά είδη τα περισσότερα από τα οποία απαντώνται μόνο στην Περιοχή του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, σε μικρούς υποπληθυσμούς. Η παρουσία των ειδών αυτών απειλείται κυρίως από ανθρωπογενείς δραστηριότητες που έχουν σαν αποτέλεσμα τις μεταβολές στους βιοτόπους τους. Η ενημέρωση των διαχειριστικών αρχών και του κοινού που δραστηριοποιείται στις θέσεις εξάπλωσης των ειδών έχει αποδειχτεί απαραίτητη, προς αποφυγή ακούσιων αρνητικών επιδράσεων στους υποπληθυσμούς τους. Η δράση περιλαμβάνει πλήρη καταγραφή των υποπληθυσμών των επιλεγμένων ειδών, μελέτη των οικολογικών συνθηκών των βιοτόπων τους, αποτίμηση των αρνητικών επιδράσεων και προτάσεις διαχείρισης και προστασίας.

Καταγραφή και παρακολούθηση του Σκλήθρου της Ροδόπης (Alnus incana (L.) Moench subsp. incana)

Το Σκλήθρο της Ροδόπης (Alnus incana (L.) Moench subsp. incana) αναφέρεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και απειλούμενων φυτών της Ελλάδας (2010) στην κατηγορία των Σχεδόν Απειλούμενων. Στην Ελλάδα η γεωγραφική εξάπλωση του είδους περιορίζεται στη Δ. Ροδόπη, όπου βρέθηκαν συνολικά πέντε θέσεις εμφάνισης, από τις οποίες οι τέσσερις εντοπίζονται σε περιοχές που ανήκουν στο Δίκτυο NATURA 2000.

Η παρούσα δράση αφορά τη λεπτομερή καταγραφή και χαρτογράφηση των υποπληθυσμών του υποείδους, την ανάλυση των σταθμολογικών χαρακτηριστικών και της δομής των συστάδων. Ακόμη θα περιλαμβάνει αποτίμηση των αρνητικών επιδράσεων και προτάσεις διαχείρισης και προστασίας. Σε επιλεγμένα σημεία θα τοποθετηθούν δειγματοληπτικές επιφάνειες, μόνιμα τοποθετημένες ώστε να είναι δυνατή η μέτρηση των διάφορων χαρακτηριστικών του είδους στις ίδιες επιφάνειες διαχρονικά.

Μελέτη καταγραφής και παρακολούθησης της Πενταβέλονης Πεύκης (Pinus peuce Griseb.)

Η Πενταβέλονη Πεύκη (Pinus peuce Griseb.) είναι είδος βαλκανικό ενδημικό και σπάνιο στον Ελληνικό χώρο, που απαντά κυρίως στην Οροσειρά της Ροδόπης και στο όρος Βόρα.

Η δράση αυτή αφορά καταγραφή και ανάλυση του πληθυσμού του είδους, τη δομή των συστάδων του, τις συνθήκες φυσικής αναγέννησής του, τη δυναμική του πληθυσμού του, τα χαρακτηριστικά της αύξησής του, τα χαρακτηριστικά του «σταθμού» στον οποίο αναπτύσσεται (έδαφος, κλίμα, βιοτικές επιδράσεις κτλ.) οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει κ.ά. Σε επιλεγμένα σημεία θα τοποθετηθούν δειγματοληπτικές επιφάνειες, μόνιμα τοποθετημένες ώστε να είναι δυνατή η μέτρηση των διάφορων χαρακτηριστικών του είδους στις ίδιες επιφάνειες διαχρονικά.

Δορυφορική παρακολούθηση περιβαλλοντικών παραμέτρων

Ο Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης διαθέτει τη δυνατότητα επόπτευσης του ΕΠΟΡ μέσω συστήματος παρακολούθησης περιβαλλοντικών αλλαγών και συστήματος κινδύνου πυρκαγιάς και άλλων φυσικών καταστροφών:

Η ανάπτυξη του συστήματος δορυφορικής παρακολούθησης περιβαλλοντικών αλλαγών έχει ως σκοπό τη διαχρονική καταγραφή της κατάστασης και εξέλιξης της υγείας των οικοσυστημάτων και των ειδών, των χρήσεων γης και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, που παρατηρούνται στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης. Η συγκέντρωση των δεδομένων αυτών, είναι ένα εργαλείο που θα βοηθήσει μακροπρόθεσμα στη λήψη των απαραίτητων διαχειριστικών μέτρων και στην εφαρμογή πολιτικών και αποφάσεων.

Η ανάπτυξη του συστήματος κινδύνου πυρκαγιάς και άλλων φυσικών καταστροφών περιλαμβάνει την αξιολόγηση περιοχών στις οποίες είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθεί κάποια φυσική καταστροφή (πλημμύρα, φωτιά, σεισμός, κατολισθήσεις), ιδιαίτερα σε πρόσφατα καμένες περιοχές, περιοχές με πλούσια βλάστηση, περιοχές με έντονες βροχοπτώσεις και μεγάλη διάβρωση εδάφους). Στις περιοχές αυτές γίνεται εκτίμηση των σημείων στα οποία μπορούν να γίνουν επεμβάσεις με σκοπό τη μείωση του ρίσκου, ώστε το σύστημα να αποτελέσει εργαλείο διαχείρισης και λήψης μέτρων υποβοηθώντας όλες τις εμπλεκόμενες στο Εθνικό Πάρκο υπηρεσίες (Δασικές, Πυροσβεστική κλπ.).

Προμήθεια και διάθεση ηλεκτροφόρων περιφράξεων

Οι ζημιές σε αγροτικές, κτηνοτροφικές και μελισσοκομικές εκμεταλλεύσεις προστίθενται στις άλλες αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι ορεινών και ημιορεινών περιοχών της χώρας, αποθαρρύνοντάς τους από τη συνέχιση άσκησης παραγωγικών δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές.
Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη λύση για την αντιμετώπιση των ζημιών και την προστασία των ειδών. Ο Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, σε μία προσπάθεια αφενός να διευκολύνει τη ζωή όσων κατοικούν και εργάζονται στην ορεινή περιοχή του ΕΠΟΡ, και αφετέρου να περιορίσει την ανθρωπογενή θνησιμότητα ειδών της άγριας πανίδας, ειδικά αυτών που προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις και κοινοτικές οδηγίες (όπως η αρκούδα), προμηθεύτηκε και διαθέτει ηλεκτροφόρες περιφράξεις σε μελισσοκόμους και κτηνοτρόφους που δραστηριοποιούνται εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου.

Πρόκειται για ειδικές συσκευές που υποστηρίζουν ηλεκτροφόρες περιφράξεις χαμηλής τάσης, για την αποτροπή επιθέσεων αρκούδων σε μελίσσια, ή λύκων σε θέσεις διανυκτέρευσης κοπαδιών, ενώ υπάγονται στα προληπτικά εκείνα μέτρα που χρησιμοποιούνται διεθνώς και έχουν δοκιμαστεί με μεγάλη επιτυχία.

Γενικός στόχος της δράσης αυτής είναι να συμβάλει στην επίτευξη του περιορισμού ανθρωπογενούς θνησιμότητας των μεγάλων σαρκοφάγων στην περιοχή.