Ασπόνδυλα

Τα Ασπόνδυλα αποτελούν τη μεγαλύτερη ζωική ομάδα με πάνω από 1.000.000 είδη παγκοσμίως.  Ο αριθμός των ειδών Ασπονδύλων που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα είναι περίπου 27.000, από τα οποία περίπου 4.000 είναι ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα, ενώ υπολογίζεται ότι πρέπει να υπάρχουν ακόμη  είδη που δεν έχουν εντοπιστεί.

Το όνομά τους οφείλεται στην έλλειψη νωτιαίας χορδής ή σπονδυλικής στήλης. Ένα βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία.

Μια από τις πιο πολυάριθμες σε είδη συνομοταξίες των Ασπονδύλων είναι τα Μαλάκια (πχ σαλιγκάρια), με πολυπληθέστερη συνομοταξία εκείνη των Αρθροπόδων,  κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η ύπαρξη αρθρώσεων στα πόδια. Στα Αρθρόποδα  ανήκουν πολλές ομοταξίες όπως οι Αραχνίδες (π.χ. αράχνες, σκορπιοί, ακάρεα), τα Καρκινοειδή (π.χ. καβούρια, γαρίδες), τα Μυριάποδα (π.χ. σαρανταποδαρούσες), τα Έντομα, κλπ.  

Από τις ομοταξίες αυτές των Αρθροπόδων, τα  Έντομα είναι η πιο ποικίλη και πιο πολυάριθμη  στο ζωικό βασίλειο, με 1,1 εκατομμύριο καταγεγραμμένα είδη μέχρι σήμερα. Το σώμα τους αποτελείται από τρία τμήματα (κεφάλι, θώρακα και κοιλία) και χαρακτηρίζονται από τρεις βασικές διαφοροποιήσεις: α) έχουν εξώγναθα στοματικά εξαρτήματα, β) φέρουντρία ζεύγη ποδιών και γ) έχουν συνήθως δύο ζεύγη πτερύγων στη θωρακική περιοχή του σώματος, αν και ορισμένα έχουν ένα ζεύγος ή κανένα.

Μερικές από τις  πιο μεγάλες τάξεις στην ομοταξία των Εντόμων είναι τα Υμενόπτερα (π.χ. σφήκες, μέλισσες, μυρμήγκια), τα Κολεόπτερα (π.χ. σκαθάρια), τα  Δίπτερα (π.χ. μύγες, κουνούπια) και τα Λεπιδόπτερα (π.χ.  πεταλούδες, νυχτοπεταλούδες).

Τα Λεπιδόπτερα φέρουν μεμβρανώδη φτερά που καλύπτονται από αλληλεπικαλυπτόμενα λέπια, στα οποία οφείλουν και το όνομά τους. Έχουν δύο ζεύγη πτερύγων, που ποικίλουν σε μέγεθος, σχήμα και χρώμα και διαθέτουν στοματικά εξαρτήματα με τη μορφή μυζητικού σωλήνα, κοινώς προβοσκίδα.

Η Οροσειρά της Ροδόπης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βιότοπους της Ελλάδας για τα Λεπιδόπτερα. Συγκεκριμένα, στο ΕΠΟΡ απαντώνται περίπου 180 είδη Λεπιδόπτερων, από τα 235 που έχουν καταγραφεί στον ελληνικό χώρο. Πολλά από αυτά απαντώνται μόνο στην Οροσειρά της Ροδόπης και το όρος Φαλακρό, και κάποια αναφέρονται στο Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων ζώων της Ελλάδας.

 

Ακολουθεί πίνακας των λεπιδόπτερων που απαντώνται στο ΕΠΟΡ:

 

Πίνακας ειδών λεπιδόπτερων του ΕΠΟΡ και καθεστώς προστασίας

 

Α/Α

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ

ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ

IUCN Red List

ΣΥΜΒΑΣΗ ΒΕΡΝΗΣ

ΣΥΜΒΑΣΗ CITES

ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ

ΠΔ 67/81

 

Papilionidae

1

Iphiclides podalirius L.

           

2

Papilio machaon L.

           

3

Zerynthia polyxena Denis & Schiffermüller

   

II

 

IV

+

4

Allancastria cerisyi Godart

         

+

5

Parnassius apollo L.

 

VU

II

II

IV

+

6

Parnassius mnemosyne L.

   

II

 

IV

+

Pieridae

7

Aporia crataegi L.

           

8

Pieris brassicae L.

           

9

Pieris rapae L.

           

10

Pieris ergane Geyer

         

+

11

Pieris mannii Mayer

           

12

Pieris napi L.

           

13

Pontia edusa Fabricius

           

14

Pontia chloridice Hübner

EN

       

+

15

Euchloe ausonia Hubner

           

16

Anthocharis cardamines L.

           

17

Colias crocea Geoffroy

           

18

Colias alfacariensis Ribbe

           

19

Colias erate Esper

           

20

Gonepteryx rhamni L.

         

+

21

Gonepteryx cleopatra L.

           

22

Leptidea sinapis L./( Leptidea reali Reissinger)

           

23

Leptidea duponcheli Staudinger

         

+

Riodinidae

24

Hamearis lucina L.

           

Libytheidae

25

Libythea celtis Fuessli

           

Lycaenidae

26

Thecla betulae L.

           

27

Neozephyrus quercus L.

           

28

Satyrium acaciae Fabricius

           

29

Satyrium ilicis Esper

           

30

Satyrium w-album Knoch

           

31

Satyrium pruni L. (syn. Strymonidia prumi L.)

         

+

32

Satyrium spini Denis & Schiffermüller

           

33

Callophrys rubi L.

           

34

Lycaena phlaeas L.

           

35

Lycaena disparHaworth (Αναφέρεται μόνο στη Β. Ελλάδα)

VU

LR(nt)

II

 

II/IV

 

36

Lycaena virgaureae L.

           

37

Lycaena alciphron Rottemburg

           

38

Lycaena ottomanus Lefèbvre

 

VU

       

39

Lycaena tityrus Poda

           

40

Lycaena thersamon Esper

           

41

Lycaena candens Herrich-Schäffer

           

42

Lampides boeticus L.

           

43

Leptotes pirithous L.

           

44

Cupido decoloratus Staudinger(Αναφέρεται κυρίως εντός του ΕΠΟΡ)

           

45

Cupido alcetas Hoffmannsegg

           

46

Cupido argiades Pallas (Αναφέρεται κυρίως στα όρια του ΕΠΟΡ)

           

47

Cupido minimus Fuessly

           

48

Cupido osiris Meigen

           

49

Celastrina argiolus L.

           

50

Glaucopsyche alexis Poda

           

51

Maculinea rebeli Hirschke

           

52

Maculinea arion L. (syn. Phengaris arion L.)

 

LR(nt)

II

 

IV

 

53

Iolana iolas Ochsenheimer

           

54

Pseudophilotes vicrama Moore

           

55

Scolitantides orion Pallas

           

56

Plebeius pylaon Fischer-Waldheim

           

57

Plebeius argus L.

           

58

Plebeius idas L.

           

59

Plebeius argyrognomon Bergsträsser

           

60

Aricia agestis Denis & Schiffermüller

           

61

Aricia artaxerxes Fabricius

           

62

Aricia eumedon Esper

           

63

Aricia anteros Freyer

           

64

Polyommatus semiargus Rottemburg

           

65

Polyommatus (Agrodiaetus) admetus Esper

         

+

66

Polyommatus aroaniensis Brown

 

LC

       

67

Polyommatus (Agrodiaetus) eleniae Coutsis & dePrins (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

EN

DD

       

68

Polyommatus (Agrodiaetus) ripartii Freyer

         

+

69

Polyommatus (Agrodiaetus) dantchenkoi Lukhtanov & Wiemers (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

           

70

Polyommatus nephohiptamenos Brown et Coutsis (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

 

NT

       

71

Polyommatus daphnis Denis et Schiffermüller

           

72

Polyommatus coridon Poda

 

LC

       

73

Polyommatus bellargus Rottemburg

           

74

Polyommatus escheri Hübner

           

75

Polyommatus amanda Schneider

           

76

Polyommatus thersites Cantener

           

77

Polyommatus dorylas Denis et Schiffermüller

           

78

Polyommatus eroides Frivaldszky

       

II, IV

 

79

Polyommatus icarus Rottemburg

           

80

Polyommatusandronicus Coutsis & Gavalas (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

EN

         

Nymphalidae

81

Apatura iris L.

         

+

82

Apatura metis Freyer

   

II

 

IV

 

83

Limenitis populi Freyer (Αναφέρεται εντός του ΕΠΟΡ και σε ένα άλλο μόνο σημείο στην Ελλάδα)

VU

         

84

Limenitis camilla L. (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

VU

         

85

Limenitis reducta Staudinger

           

86

Neptis sappho Pallas

VU

         

87

Neptis rivularis Scopoli

VU

         

88

Nymphalis xanthomelas Denis & Schiffermüller

VU

         

89

Nymphalis polychloros L.

           

90

Nymphalis antiopa L.

           

91

Aglais io L.

           

92

Vanessa atalanta L.

           

93

Vanessa cardui L.

           

94

Aglais urticae L.

           

95

Polygonia c-album L.

           

96

Polygonia egea Cramer

           

97

Araschnia levana L.

           

98

Argynnis pandora Denis & Schiffermüller

           

99

Argynnis paphia L.

           

100

Argynnis niobe L.

           

101

Argynnis aglaja L.

           

102

Argynnis adippe Denis & Schiffermüller

           

103

Issoria lathonia L.

           

104

Brenthis hecate Denis & Schiffermüller

           

105

Brenthis daphne Denis & Schiffermüller

           

106

Boloria graeca Staudinger

         

+

107

Boloria euphrosyne L.

           

108

Boloria (Clossiana) dia L.

         

+

109

Melitaea cinxia L.

           

110

Melitaea phoebe Denis & Schiffermüller

           

111

Melitaea didyma Esper

           

112

Melitaea trivia Denis & Schiffermüller

           

113

Melitaea athalia Rottemburg

           

114

Melitaea aurelia Nickerl

           

115

Euphydryas (Eurodryas, Hypodryas) aurinia Rottembourgh

   

II

 

II

 

Satyridae

116

Melanargia larissa Geyer

           

117

Melanargia galathea L.

           

118

Hipparchia fagi Scopoli

 

NT

       

119

Hipparchia syriaca Staudinger

           

120

Hipparchia senthes Fruhstorfer

         

+

121

Hipparchia delattini Kudrna

           

122

Hipparchia statilinus Hufnagel

 

LC

       

123

Hipparchia fatua Freyer

           

124

Chazara briseis L.

           

125

Pseudochazara orestes deVries & van der Poorten

EN

VU

       

126

Pseudochazara anthelea Hübner (Αναφέρεται μόνο από παρατηρήσεις του κ. Παμπέρη)

           

127

Satyrus ferula Fabricius

           

128

Minois dryas Scopoli (Αναφέρεται ακόμα σε ένα – δυο σημεία στην Ελλάδα)

VU

         

129

Brintesia circe Fabricius

           

130

Arethusana arethusa Denis & Schiffermüller

           

131

Erebia ligea L.

         

+

132

Erebia euryale Esper

           

133

Erebia aethiops Esper (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

VU

         

134

Erebia medusa Denis & Schiffermüller

           

135

Erebia ottomana Herrich-Schãffer

         

+

136

Erebia cassioides Hohenwarth

CR

LC

     

+

137

Erebia oeme Hübner (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ και σε ένα άλλο σημείο στην Ελλάδα)

VU

         

138

Erebia melas Herbst

 

LC

     

+

139

Erebia rhodopensis Nicholl (Βρίσκεται στη βουλγαρική πλευρά της Οροσειράς Ροδόπης και είναι πιθανό πολύ να βρεθεί και στην ελληνική)

EN

LC

       

140

Maniola jurtina L.

           

141

Hyponephele lupina Costa

           

142

Hyponephele lycaon Kühn

           

143

Aphantopus hyperantus L.

           

144

Pyronia tithonus L.

           

145

Pyronia cecilia Vallantin

           

146

Coenonympha pamphilus L.

           

147

Coenonympha arcania L.

           

148

Coenonympha leander Esper

         

+

149

Coenonympha glycerion Borkhausen (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

VU

         

150

Coenonympha rhodopensis Elwes (Αναφέρεται εντός του ΕΠΟΡ και σε ένα άλλο σημείο στην Ελλάδα)

 

LC

       

151

Pararge aegeria L.

           

152

Lasiommata megera L.

           

153

Lasiommata maera L.

           

154

Lasiommata petropoliotana Fabricius

           

155

Kirinia roxelana Cramer

           

Hesperiidae

156

Pyrgus malvae L.

           

157

Pyrgus alveus Hübner

           

158

Pyrgus armoricanus Oberthür

           

159

Pyrgus serratulae Rambur

           

160

Pyrgus sidae Esper

           

161

Pyrgus cinarae Rambur

         

+

162

Pyrgus carthami Hübner

           

163

Spialia orbifer Hübner

           

164

Carcharodus alceae Esper

           

165

Carcharodus orientalis Reverdin

           

166

Carcharodus lavatherae Esper

           

167

Carcharodus flocciferus Zeller

           

168

Erynnis tages L.

           

169

Erynnis marloyi Boisduval (Αναφέρεται μόνο από παρατηρήσεις του κ. Παμπέρη)

           

170

Carterocephalus palaemon Pallas (Αναφέρεται μόνο εντός του ΕΠΟΡ)

VU

         

171

Thymelicus acteon Rottemburg

           

172

Thymelicus lineola Ochsenheimer

           

173

Thymelicus sylvestris Poda

           

174

Hesperia comma L.

           

175

Ochlodes sylvanus Esper

           
 

ΠΗΓΕΣ:

  • Παμπέρης, Λάζαρος Ν. (2010). Οι πεταλούδες της Ελλάδας

  • (2009). Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας

  • ANASTASSIU, H. T.: First recort of Clossiana selene in Greece (Lepidoptera: Nymphalidae). Phegea 40 (1) (01.III.2012):15-16.

  • van Oorschot, H. and J. Coutsis: The Genus Melitaea Fabricius, 1807 (Lepidoptera: Nymphalidae, Nymphalinae), Taxonomy and systematics with special reference to the male genitalia, Tsikolovets Publications, 2014.

  • ΠΑΜΠΕΡΗΣ, ΛΑΖΑΡΟΣ, Ν.: Οι πεταλούδες της Ελλάδας, το Βιβλίο. Η δεύτερη έκδοση με Διορθωτέα και Προσθετέα. Εφαρμογή (για Anroid, Windows και iOS) ελεύθερη στο Google Play, στο Windows Store και στο App Store (Ιανουάριος 2017).

 

Υπόμνημα για τους πίνακες των ειδών λεπιδόπτερων

 

Διεθνής Σύμβαση της Βέρνης (Νόμος 1335/1983):

II : Παράρτημα II (Είδη πανίδας υπό αυστηρή προστασία)

III : Παράρτημα III (Είδη πανίδας υπό προστασία)

Οδηγία 92/ 43/ΕΟΚ:

II : Παράρτημα II (Είδη των οποίων η διατήρηση επιβάλει τον καθορισμό ζωνών διατήρησης)

IV: Παράρτημα IV (Είδη που απαιτούν αυστηρή προστασία)

V: Παράρτημα V (Είδη των οποίων η σύλληψη στη φύση και η εκμετάλλευση υπόκεινται, ενδεχομένως, σε διαχειριστικά μέτρα)

Προεδρικό διάταγμα 67/1981:

+ : Προστατευτέα είδη

Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλωτών της Ελλάδας / IUCN Red List :

CR: Κρισίμως Κινδυνεύον

ΕΝ : Κινδυνεύον

VU: Τρωτό

ΝΤ: Σχεδόν Απειλούμενο

LC: Μειωμένου Ενδιαφέροντος

DD: Ανεπαρκώς γνωστό

ΝΕ: Μη αξιολογηθέν

Διεθνής Σύμβαση CITES (Νόμος 2055/1992):

II : Παράρτημα II (Είδη πανίδας υπό αυστηρή προστασία)

III : Παράρτημα III (Είδη πανίδας υπό προστασία)